Dersim’de 10 bin mayın: 10 yılda 10 kişi öldü
Duygu Kıttır
DERSİM – 2004 yılında Birleşmiş Milletler’e sunulan raporlara göre Dersim’de 10 bin 557 adet mayın/anti-personel mayın bulunuyor. Güvenlik nedeniyle yerleşim bölgelerinde polis karakolları, geçiş noktaları ve askeri alanlar etrafına yerleştirilen mayınların su baskını ve heyelan nedeniyle bilinen yerlerinden uzaklaştırılması can güvenliği açısından risk oluşturmaya devam ediyor. Türkiye’nin de taraf olduğu Ottawa Sözleşmesi’ne göre mayınların imhasına 1 Mart 2004 tarihinden itibaren başlanması planlanmış ancak bugüne kadar mayınların imhasına yönelik herhangi bir girişimde bulunulmamıştı.
‘İÇ GÜVENLİK İÇİN EN FAZLA ENVANTER DERSİM’DE’
Türkiye Barolar Birliği Çevre ve Şehir Hukuku Kurulu üyesi olan ve Dersim’deki mayın tehdidine ilişkin çok sayıda suç duyurusunda bulunan Avukat Barış Yıldırım, Türkiye’nin, imzaladığı sözleşmeye göre ülkedeki mayınları imha etmesi gerektiğini belirtti. bir taraftır ve şöyle demiştir: “Ama ne yazık ki Türkiye şu ana kadar mayınları imha etti.” yok edemedi. Birleşmiş Milletler’e sunulan envantere göre ilimizde 10.557 adet anti-personel mayın tespit edildi. Bu mayınlar demek, Türkiye’de bir ilde iç güvenlik amacıyla en çok kullanılan envanterin burada olması anlamına geliyor. Bu mayınlar aynı zamanda Aktuluk ve YİBO yatılı okullarının yanına da yerleştirildi. Mayınların imhası için çeşitli girişimlerde bulunduk ve hata açıklamaları yaptık. İlimizde can kaybı yaşanmış, mal güvenliği ihlal edilmiştir. Köylere dönüş oldu ancak ilimizde birçok köy hala boş. Mayınlar nedeniyle insan hakları ihlallerinin, yaşam hakkı ihlallerinin yaşanabileceğini düşünüyorum. “Bu konuda Türkiye’nin Birleşmiş Milletler’e verdiği taahhütleri bir an önce yerine getirmesi gerekiyor.”
‘Personel karşıtı kara mayını çocukları öldürüyor’
Mayından Arındırılmış Türkiye Girişimi Koordinatörü Muteber EĞİTen, anti-personel mayınların bireylere yönelik mayınlar olduğuna dikkat çekerek, bu silahları diğer klasik silahlardan ayıran en önemli özelliğin, mağdurun kendisinin temasıyla aktif hale gelmesi olduğunu belirtti. Mayınlardan kaynaklanan ölümlere dikkat çeken EĞİTEN, “Anti-personel mayınları, ağırlıklı olarak sivillerin, özellikle de çocukların ölümüne neden olan silahlardır. Mayınlı alanlardaki yerleşim yerlerinde yaşayan sivillerin ve çocukların bu alanlara girişi engellenmeli; “Sivillere ve çocuklara yönelik mayın risk eğitimi başlatılmalıdır” dedi.
‘MAYIN TEMİZLEME PROGRAMI YOK’
Mayın olaylarının daha çok iç bölgelerde meydana geldiğini belirten EĞİTEN, “Öncelikle iç bölgelerdeki mayınların temizlenmesi gerekiyor. Tunceli’deki madenlerin temizliği son derece önemlidir. Mera ve yaylalardaki mayınlar siviller için büyük tehlike oluşturuyor. Dolayısıyla insani bir mayın temizliğinden bahsediyorsak bu temizlemenin öncelikle iç bölgelerden başlaması gerekiyor. Ancak bu bölgelerin Türkiye’nin mayın temizleme programında ele alınacak son alanlar olduğu belirtiliyor. Mayından Arındırılmış Türkiye İnisiyatifi olarak bu bölgelerin öncelikli bölgeler arasına alınması gerektiğini söylüyoruz” dedi.
‘MAYIN MAĞDURLARI TOPLUMA YENİDEN DAHİL EDİLMELİ’
İçişleri Bakanlığı’nın 1984 yılından 2010 ortalarına kadar olan dönemi kapsayan raporuna göre, anti-personel mayınları nedeniyle 6 bin 360 kişi hayatını kaybetti ve yaralandı. Mayınların döşendiği 1950 yılından bu yana ölen veya yaralananların sayısının 10 binin üzerinde olduğu tahmin ediliyor. EĞİTen sözlerini şöyle sürdürdü: “Türkiye’de bu konuyla ilgili bir veri tabanı yok. Bu nedenle kesin bir sayı vermek mümkün değildir. “Maden mağdurlarının topluma yeniden kazandırılması ve hem engelli hakları hem de bu sözleşmedeki statüleri nedeniyle hakları yasal bir çerçeve içerisinde sunulmalıdır.”
‘DERSİM’DE 10 KİŞİ MAYIN SONUCU HAYATINI KAYBETTİ’
Dersim’de 2019 yılında Ayaz ve Nupelda kardeşler Ovacık Bilgeç köyünde oyun oynarken patlayıcının patlaması sonucu hayatını kaybetti. İnsan Hakları Derneği Dersim Şubesi’nin raporlarına göre, 1993 yılı itibarıyla yerleşim yerlerindeki mayınlar nedeniyle 4’ü çocuk 10 kişi hayatını kaybederken, 2’si çocuk 4 kişi de sakat kaldı. Askeri eğitim alanlarının yerleşim yerlerine yakınlığının yarattığı tehlikeye dikkat çeken İnsan Hakları Derneği Başkanı Hüseyin Yaşar Sezgin, mayın tehdidine ilişkin şu uyarıda bulundu: “Mayınların temizlenmemesi Dersim’de ölüm riskini artırıyor ve Her gün bölge. “Söz konusu olayların bir daha yaşanmaması için Türkiye’nin taraf olduğu Ottawa Sözleşmesi’nden doğan yükümlülüklerini yerine getirmesi, başta çocuklar olmak üzere yüzlerce masum ve korumasız sivilin ölümüne veya sakat kalmasına neden olan mayınların imha edilmesi gerekmektedir. Acilen temizlendi.”
